ასკარიდა: უხილავი საფრთხე ჩვენს ორგანიზმში

ალბათ, ბევრს გსმენიათ ასკარიდაზე, მაგრამ რამდენად კარგად იცით, რა საფრთხეს წარმოადგენს ეს პარაზიტი ადამიანის ჯანმრთელობისთვის? დღევანდელ ბლოგში დეტალურად განვიხილავთ ამ საინტერესო, თუმცა საშიშ არსებას.

რა არის ასკარიდა

ასკარიდა მიეკუთვნება მრგვალი ჭიების ოჯახს და წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ პარაზიტს მსოფლიოში. ის ბინადრობს ადამიანისა და ზოგიერთი ხერხემლიანი ცხოველის ნაწლავებში. ასკარიდას ორი ძირითადი სახეობა არსებობს: Ascaris lumbricoides, რომელიც ადამიანებს აინფიცირებს, და Ascaris suum, რომელიც ძირითადად ღორებში გვხვდება.

ეს პარაზიტი საკმაოდ შთამბეჭდავი ზომებით გამოირჩევა. დედალი ასკარიდას სიგრძე 25-დან 40 სანტიმეტრამდე აღწევს, ხოლო მამრის - 15-დან 25 სანტიმეტრამდე. მათი სხეული თითისტარისებრი ფორმისაა, რაც მათ საშუალებას აძლევს ეფექტურად იმოძრაონ ნაწლავებში.

ასკარიდას სასიცოცხლო ციკლი

ასკარიდას სასიცოცხლო ციკლი საკმაოდ რთული და საინტერესოა. ის იწყება, როდესაც დედალი ასკარიდა იწყებს კვერცხების დადებას ადამიანის ნაწლავებში. წარმოიდგინეთ, ერთ დედალ ასკარიდას შეუძლია დღე-ღამეში 250 ათასამდე კვერცხი დადოს. ეს კვერცხები შემდეგ გამოიყოფა გარემოში ადამიანის განავალთან ერთად.

გარემოში მოხვედრილი კვერცხები საჭიროებენ გარკვეულ დროს (დაახლოებით 2-4 კვირას) და შესაბამის პირობებს (ტენიანობა, ტემპერატურა) იმისათვის, რომ მომწიფდნენ და გახდნენ ინფექციური. პროცესი ძირითადად ნიადაგში მიმდინარეობს.

როდესაც ადამიანი შემთხვევით ყლაპავს მომწიფებულ კვერცხებს (მაგალითად, დაბინძურებული საკვების ან წყლის მეშვეობით), იწყება პარაზიტის რთული მოგზაურობა ორგანიზმში. კვერცხიდან გამოჩეკილი ლარვა ჯერ ხვრეტს ნაწლავის კედელს და აღწევს სისხლძარღვებში. აქედან ის მიემართება ღვიძლისკენ, შემდეგ კი გულის გავლით ფილტვებში ხვდება.

ფილტვებში ლარვა იზრდება და ვითარდება. შემდეგ ის ტოვებს სისხლძარღვებს, გადადის ფილტვის ალვეოლებში და ბრონქებში. აქედან, ხველის დროს, ლარვა ამოდის ხახაში და უკან ბრუნდება. ასე ის კვლავ ხვდება ნაწლავებში, სადაც საბოლოოდ ყალიბდება ზრდასრულ ასკარიდად.

მთელი ეს პროცესი, კვერცხის ჩაყლაპვიდან ზრდასრული ასკარიდას ჩამოყალიბებამდე, დაახლოებით 2-3 თვეს გრძელდება. ზრდასრული ასკარიდა კი შეიძლება 1-2 წლამდე იცოცხლოს ადამიანის ორგანიზმში.

ასკარიდოზის სიმპტომები და გართულებები

ასკარიდოზი, ანუ ასკარიდით გამოწვეული დაავადება, ხშირად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ინფიცირების ხარისხი დაბალია. თუმცა, როდესაც ორგანიზმში ბევრი ასკარიდაა (ზოგჯერ რამდენიმე ასეულიც კი), შეიძლება გამოვლინდეს შემდეგი სიმპტომები:

- მუცლის ტკივილი და დისკომფორტი

- გულისრევა და ღებინება

- დიარეა ან ყაბზობა

- მადის დაქვეითება და წონაში კლება

- ზოგადი სისუსტე და დაღლილობა

ასკარიდოზის ერთ-ერთი უნიკალური სიმპტომია ხველა და სუნთქვის გაძნელება ლარვების ფილტვებში მიგრაციის დროს. ზოგჯერ შეიძლება გამოვლინდეს ალერგიული რეაქციებიც, როგორიცაა კანის გამონაყარი ან ქავილი.

მძიმე შემთხვევებში ასკარიდოზმა შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები:

1. ნაწლავის ობსტრუქცია: დიდი რაოდენობით ასკარიდამ შეიძლება გამოიწვიოს ნაწლავის გაჭედვა, რაც სასწრაფო ქირურგიულ ჩარევას საჭიროებს.
2. სადინრების დახშობა: ასკარიდები შეიძლება შეიჭრან ნაღვლის ან პანკრეასის სადინრებში, რაც იწვევს მწვავე ტკივილს და სერიოზულ გართულებებს.
3. მალნუტრიცია: განსაკუთრებით ბავშვებში, ქრონიკულმა ასკარიდოზმა შეიძლება გამოიწვიოს ზრდის შეფერხება.
4. იმუნური სისტემის დასუსტება: ხანგრძლივი ინფექცია ასუსტებს ორგანიზმის იმუნურ სისტემას, რაც ზრდის სხვა დაავადებების რისკს.

ასკარიდას სიმპტომები ბავშვებში

ასკარიდა ბავშვებში საკმაოდ გავრცელებული პრობლემაა. ბავშვები უფრო ხშირად ინფიცირდებიან, ვიდრე მოზრდილები. ინფექცია ძირითადად მაშინ ვითარდება, როდესაც ბავშვი ხელებს პირში ჩაიდებს მას შემდეგ, რაც დაბინძურებულ ნიადაგში ითამაშებს, რომელიც შეიცავს ასკარიდას კვერცხებს. ასევე, ბავშვის მიერ დაბინძურებულ ნიადაგში მოყვანილი გაურეცხავი ხილის ან ბოსტნეულის მიღება ინფექციის განვითარების მიზეზი ხდება.

მოზრდილი ჭიები ბავშვის ნაწლავებში დღეში ათასობით კვერცხს დებენ, რომლებიც განავალთან ერთად გამოიდევნება. დაბინძურებულ ადგილებში, სადაც სანიტარული პირობები არასაკმარისია ან ადამიანი განავალს სასუქად იყენებს, კვერცხები 2-3 კვირის განმავლობაში ნიადაგში მწიფდებიან. თუ ბავშვი ამ ნიადაგში თამაშობს, კვერცხები მის თითებზე მოხვდება, ხოლო როცა ხელებს პირში ჩაიდებს, კვერცხები ორგანიზმში ხვდებიან. 

საკვების მეშვეობით ნაწლავში მოხვედრილი კვერცხები იწყებენ ზრდას: ლარვები ნაწლავის კედლიდან სისხლში გადადიან და შემდეგ ფილტვებში აღწევენ. 

უმეტეს შემთხვევაში, ბავშვებს ასკარიდას ინფექციასთან დაკავშირებული სიმპტომები არ აღენიშნებათ. თუმცა, ზოგჯერ შეიძლება მუცლის ტკივილი ან უფრო მძიმე შემთხვევებში ნაწლავის გაუვალობა განვითარდეს, რაც ღებინებასაც იწვევს. ჭიები, რომლებიც ბილურ სადინარში აღწევენ, შესაძლოა ღვიძლის ან პანკრეასის ინფექციის მიზეზი გახდნენ. როცა მრგვალი ჭიის ლარვები ფილტვებში გადაადგილდებიან, ეს იწვევს ალერგიულ ფილტვის ანთებას (პნევმონიტს), ასევე სიცხეს, ხველასა და სუნთქვის გაძნელებას. 

როგორ ხდება ასკარიდოზის დიაგნოსტიკა და როდის უნდა დაუკავშირდეთ პედიატრს 

თუ თქვენს შვილს აქვს რომელიმე აღნიშნული სიმპტომი, აუცილებლად მიმართეთ პედიატრს. 

ასკარიდოზის დიაგნოსტიკა ძირითადად ხდება განავლის ანალიზით, სადაც შეიძლება აღმოჩნდეს ასკარიდას კვერცხები. თუმცა, ინფიცირებიდან პირველი თვე-ნახევრის განმავლობაში ეს მეთოდი არაეფექტურია, რადგან ახალგაზრდა ასკარიდები ჯერ არ იწყებენ კვერცხების დადებას.

დამატებით შეიძლება ჩატარდეს სისხლის ანალიზი, რომელიც აჩვენებს ეოზინოფილების (სისხლის თეთრი უჯრედების ერთ-ერთი ტიპი) მომატებულ რაოდენობას. ასევე შესაძლებელია სპეციფიკური ანტისხეულების (IgG) გამოვლენა სისხლში.

მკურნალობა ხდება ანტიჰელმინთური (ჭიების საწინააღმდეგო) პრეპარატებით. მკურნალობის კურსი, როგორც წესი, მოკლეა (1-3 დღე), მაგრამ შეიძლება საჭირო გახდეს მისი გამეორება 2-3 კვირის შემდეგ.

ერთ-ერთი მედიკამენტი, რომელიც ებრძვის ჭიებს და მათ შორის ასკარიდას, არის Helmentin - ჰელმენტინი. 

მძიმე შემთხვევებში, განსაკუთრებით თუ არის ნაწლავის ობსტრუქცია ან სხვა გართულებები, შეიძლება საჭირო გახდეს ქირურგიული ჩარევა.

როგორ შეგვიძლია ასკარიდოზის პრევენცია

ასკარიდოზის პრევენცია ძირითადად დაკავშირებულია ჰიგიენის წესების დაცვასთან:

- ხელების საფუძვლიანი დაბანა, განსაკუთრებით საკვების მომზადებამდე, ჭამის წინ და ტუალეტით სარგებლობის შემდეგ.

- ხილისა და ბოსტნეულის კარგად გარეცხვა მოხმარებამდე.

- სუფთა წყლის გამოყენება სასმელად და საკვების მოსამზადებლად.

- ხორცის პროდუქტების სათანადო თერმული დამუშავება.

- საზოგადოებრივი ტუალეტების სანიტარული მდგომარეობის გაუმჯობესება.

- ნიადაგის დაცვა ფეკალური დაბინძურებისგან.

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ბავშვების ჰიგიენას, რადგან ისინი უფრო ხშირად ინფიცირდებიან ასკარიდოზით.

ასკარიდა, მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად უხილავი საფრთხეა, სერიოზულ ზიანს აყენებს ადამიანის ჯანმრთელობას. მისი რთული სასიცოცხლო ციკლი და ფართო გავრცელება ართულებს ჭიის კონტროლს. თუმცა, ჰიგიენის წესების დაცვა და დროული მკურნალობა მნიშვნელოვნად ამცირებს ასკარიდოზით დაავადების რისკს.