რა არის პაროქსიზმი და როგორ ვიყოთ მისთვის მზად?

სამედიცინო სფეროში პაროქსიზმი დაავადების უეცარი და დრამატული გაუარესება, ან მდგომარეობის სწრაფი დამძიმებაა, იქამდე წინაპირობების არარსებობის გარეშეც. 

სიტყვა პაროქსიზმი ბერძნული სიტყვებიდან  Para და Oxys მოდი. „პარა“ ნიშნავს თანადროულს, ან დროს, ხოლო „ოქსი" - მკვეთრს, მწვავეს. 

მაგალითად, თუკი გაქვთ ხველის პაროქსიზმი, ნიშნავს, რომ მცირე სიმპტომებით, ან მის გარეშე ძლიერი ხველა გაწუხებთ, თანაც უეცრად. ხოლო ხანგრძლივი ხველა, როგორც წესი, რაიმე ავადობითაა ხოლმე გამოწვეული.

რას ნიშნავს გულის პაროქსიზმი? 

გულის პაროქსიზმი, როგორც მოვლენა, არ არსებობს. როგორც წესი, ასე უწოდებენ ხოლმე გულ-სისხლძარღვთა სისტემასთან დაკავშირებულ პრობლემებს. 

არსებობს რამდენიმე პაროქსიზმული მოვლენა, რომლებიც სწორედ ამ სისტემასთან არის დაკავშირებული. ესენია: 

• პაროქსიზმული წინაგულების ფიბრილაცია (PAF);
• პაროქსიზმული სუპრავენტრიკულური ტაქიკარდია (PSVT) - ხშირად უწოდებენ მოციმციმე არითმიის პაროქსიზმს;
• პაროქსიზმული პარკუჭოვანი ტაქიკარდია (PVT);
• პაროქსიზმული ღამის ქოშინი (PND);
• პაროქსიზმული ჰიპერტენზია.

მოდით, განვიხილოთ, რას ნიშნავს თითოეული მათგანი.

პაროქსიზმული წინაგულების ფიბრილაცია (PAF) არის გულისთვის არარეგულარული რიტმის ტიპი, რომელიც ხასიათდება უეცარი, წყვეტილი ეპიზოდებით, იწყება და ჩერდება სპონტანურად. ამ ეპიზოდების დროს, წინაგულები, ანუ გულის ზედა პალატა, ცემს არარეგულარულად და პარკუჭებთან კოორდინაციის გარეშე, რაც იწვევს აჩქარებულ გულისცემას.

ამ არითმიამ შეიძლება გამოიწვიოს ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა თავბრუსხვევა, გულმკერდის ტკივილი და ქოშინი. ხშირად ეს სიმპტომები შეიძლება იყოს შიშისმომგვრელიც, მაგრამ, მედიკოსების თქმით, არ არის სიცოცხლისათვის საშიში.

თუმცა, PAF ზრდის ინსულტის რისკს, რადგან არარეგულარულმა გულისცემამ შეიძლება გამოიწვიოს სისხლის დაგროვება წინაგულებში, რაც პოტენციურად იწვევს თრომბს.

პაროქსიზმული სუპრავენტრიკულური ტაქიკარდია (PSVT) არის მდგომარეობა, რომელიც ხასიათდება სწრაფი გულისცემით. მოვლენა იწყება და მთავრდება მოულოდნელად და, როგორც წესი, სათავეს იღებს გულის პარკუჭების ზედა ნაწილში.

ამ ტიპის ტაქიკარდია ხშირად იწვევს სწრაფ  გულისცემას, რაც შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე წამიდან რამდენიმე საათამდე. საერთო სიმპტომებია სუნთქვის გაძნელება, შფოთვა, თავბრუსხვევა და ზოგ შემთხვევაში სისუსტე.

PSVT ჩვეულებრივ არ არის სიცოცხლისთვის საშიში, მაგრამ ხშირმა განმეორებამ შეიძლება მნიშვნელოვნად იმოქმედოს ადამიანის ჯანმრთელობაზე. 

პაროქსიზმული პარკუჭოვანი ტაქიკარდია (PVT) პოტენციურად სიცოცხლისთვის საშიში მოვლენაა, რომელიც ხასიათდება სწრაფი გულისცემით. ეს პრობლემა გულის ქვედა ნაწილებიდან, პარკუჭებიდან წარმოიქმნება.

ზემოთ ხსენებული პაროქსიზმული მოვლენებისგან განსხვავებით, ეს მდგომარეობა ბევრად სერიოზულია, რადგან მას შეუძლია დააზიანოს გულის ჯანმრთელობა და დააქვეითოს მისი უნარი, ეფექტურად გადატუმბოს სისხლი. ამ უნარის დაქვეითებას კი მოჰყვება ისეთი სიმპტომები, როგორიცაა თავბრუსხვევა, სისუსტე და მძიმე შემთხვევებში, უეცარი გულის გაჩერება.

PVT ხშირად გვხვდება პირებში, რომლებსაც აქვთ გულის მძიმე დაავადებები, მაგალითად კორონარული არტერიის დაავადება, გულის უკმარისობა ან აქვთ გულის შეტევის სამედიცინო ისტორია.

პაროქსიზმული ღამის ქოშინი (PND) პაროქსიზმული ღამის ქოშინი (PND) ერთი შეხედვით უფრო მარტივ შემთხვევას ჰგავს, ვიდრე სხვა ზემოხსენებული პაროქსიზმებია. თუმცა ეს არის ძლიერი ქოშინის უეცარი ეპიზოდები, რომლებიც ჩვეულებრივ ხდება ღამით და გულზე ე.წ. ჩხვლეტებითაც კი აღვიძებს ხოლმე ადამიანებს ძილისგან.

ამ პაროქსიზმის დადგომა, როგორც წესი, ასოცირდება გულის უკმარისობასთან და ნიშნავს, რომ ორგანოს აქვს პრობლემა, შეასრულოს მისი საბაზისო ფუნქცია - სისხლის ეფექტურად გადატუმბვა. შედეგად ვიღებთ სითხის დაბრუნებას ფილტვებში.

პაროქსიზმული ჰიპერტენზია, იგივე არტერიული წნევის უეცარი მომატება, ეს ეპიზოდები ხშირად გვხვდება ისეთ პაციენტებში, რომლებსაც აქვთ ფეოქრომოციტომა, თირკმელზედა ჯირკვლის იშვიათი სიმსივნე, რომელიც იწვევს ჰორმონის გადაჭარბებულ გამოყოფას, ან ავტონომიური სისტემის დისფუნქციის დროს, როდესაც სხეულის არტერიული წნევის რეგულირება დაქვეითებულია.

მისი სიმპტომები შეიძლება მოიცავდეს თავის ტკივილს, გულმკერდის ტკივილს, პალპიტაციას, შფოთვას და ექსტრემალურ შემთხვევებში შეიძლება გამოიწვიოს ჰიპერტონული კრიზისები, როცა სასწრაფო სამედიცინო ჩარევა ხდება საჭირო.

როგორ მოვიქცეთ პაროქსიზმის შემთხვევაში? 

გამომდინარე იქიდან, რომ პაროქსიზმი დამოუკიდებელი, ცალკე მდგომი დაავადება არაა, მისი პრევენცია სამედიცინო ჩარევებით, ან განსაზღვრა, როდის შეიძლება პაციენტს დაემართოს, შეუძლებელია. ცხადია, არსებობენ გარკვეული დაავადების მატარებელი პირები, ვინც რისკ-ჯგუფებს მიეკუთვნებიან, თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ, მაგალითად მოციმციმე არითმიის მქონე ყველა პაციენტს დაემართება პაროქსიზმული შეტევა.

ასევე არ არსებობს პაროქსიზმის მკურნალობა - ერთადერთი, რაც ამ დროს შეგვიძლია, პაციენტისთვის საჭირო სამედიცინო დახმარების აღმოჩენაა. ამისთვის კი საუკეთესო გადაწყვეტილება სასწრაფო სამედიცინო დახმარების გამოძახება იქნება. 

შედარებით მსუბუქი ფორმების პაროქსიზმის მოხსნა, თავდაპირველი სიმპტომების მაინც, სახლის პირობებშიც შესაძლებელია. მაგალითად, თუკი ადამიანს პაროქსიზმული ღამის ქოშინი აქვს, შეგვიძლია ის ოდნავ წამოვაყენოთ - სიმპტომები ჩვეულებრივ იხსნება ფეხზე დგომით ან დგომით, რაც ხელს უწყობს სითხის გადანაწილებას ფილტვებიდან.