ჰემოქსიპარინი — თრომბის წარმოქმნისა და სისხლის შედედების საწინააღმდეგო საშუალება

თრომბის წარმოქმნასა და სისხლის შედედებას ადამიანის ჯანმრთელობისთვის საფრთხის შექმნა შეუძლია, მაგრამ ამ გართულებების საწინააღმდეგოდ სხვადასხვა პრეპარატი მოგვეპოვება. მათ შორისაა ჰემოქსიპარინი, რომელიც ვენური თრომბოზისა და ემბოლიის პროფილაქტიკისთვისა და მკურნალობისთვის გამოიყენება. ის საინიექციო ხსნარია და თრომბსაწინააღმდეგო ეფექტი გააჩნია.

ჰემოქსიპარინი, საჭოროებისამებრ, ინიშნება ქირურგიული ოპერაციების დროს გამოვლენილი თრომბოზული პრობლემებისას, ასევე, სხვადასხვა მწვავე დაავადების მქონე პაციენტებში, რომელთაც წოლის რეჟიმი აქვთ. 

ჰემოქსიპარინი შეიძლება დაინიშნოს გულის ან სუნთქვის მწვავე უკმარისობისას, ინფექციური და რევმატული დაავადებების რთული ფორმებისას (როცა ვენური თრომბის ფორმირების რისკის ფაქტორთან თანხვედრა შეინიშნება), მიოკარდიუმის ინფარქტისა და სხვა შემთხვევებში.

ჰემოქსიპარინის შედგენილობა 

ჰემოქსიპარინის ხსნარი გამჭვირვალე სითხეა, რომელიც უფერული, მოყვითალო ან მოყავისფრო-მოყვითალო ელფერის შეიძლება იყოს. ის პირდაპირი მოქმედების ანტიკოაგულანტების ფარმაკოლოგიურ ჯგუფში ერთიანდება.

ჰემოქსიპარინის შედგენილობაში აქტიური ნივთიერება ენოქსაპარინის ნატრიუმის მარილია, რომლის კონცენტრაციაც შპრიცის მოცულობის მიხედვით განსხვავდება, დამხმარე ნივთიერება კი სპეციალური საინიექციო წყალია. 

ასე მაგალითად: 0,2-მილილიტრიან 1 შპრიცში ენოქსაპარინის ნატრიუმის შემცველობა 2000 ანტი-ჰა МЕ-ა (20 მგ), ჰემოქსიპარინი 0,3 მლ. მოცულობით 3000 ანტი-ჰა МЕ-ს (30 მგ) შეიცავს, ჰემოქსიპარინი 0.4 მლ. — 4000 ანტი-ჰა МЕ-ს (40 მგ), ჰემოქსიპარინი 0,5 მლ. — 5000 ანტი-ჰა МЕ-ს (50 მგ), ჰემოქსიპარინი 0,6 მლ. — 6000 ანტი-ჰა МЕ-ს (60 მგ), ჰემოქსიპარინი 0,7 მლ. — 7000 ანტი-ჰა МЕ-ს (70 მგ), ხოლო ჰემოქსიპარინი 0,8 მლ. — 8000 ანტი-ჰა МЕ-ს (80 მგ). საინიექციო წყალი ყველა შემთხვევაში მთლიან მოცულობას არ აღემატება.

ენოქსაპარინის ნატრიუმის მარილი, ესაა დაბალმოლეკულური ჰეპარინი, რომელსაც ანტიკოაგულანტური, ანუ სისხლის გამათხელებელი მოქმედება ახასიათებს. მისი საშუალო მოლეკულური მასა დაახლოებით 4500 დალტონს შეადგენს. ის ღორის წვრილ ნაწლავში არსებული ლორწოვანი გარსისგან გამოყოფის შედეგად მიიღება, კერძოდ კი მაშინ, როცა ჰეპარინის ბენზილის ეთერი ტუტოვან ჰიდროლიზს განიცდის, რაც დაყოფის რეაქციაა.

ჰემოქსიპარინის ანოტაცია — როგორ მოქმედებს პრეპარატი  

როგორც უკვე ვახსენეთ, ჰემოქსიპარინი თრომბის წარმოქმნასა და სისხლის შედედებას ეწინააღმდეგება. ამას ის ენოქსაპარინის ნატრიუმის წყალობით ახერხებს, რომელსაც, ინ ვიტრო კვლევების თანახმად, სისხლის შედედების ჰა ფაქტორის მიმართ მაღალი, IIა ფაქტორის მიმართ კი დაბალი აქტივობა გააჩნია.

მის ანტიკოაგულაციურ ეფექტს ანტითრომბინი III უწყობს ხელს, თუმცა ეს ყველაფერი არაა — ადამიანებსა და ცხოველთა მოდელებში გამოვლენილია ანთების საწინააღმდეგო თვისებებიც. აღსანიშნავია, რომ როცა პრეპარატი პროფილაქტიკური დოზებით გამოიყენება, ორგანიზმში მოხვედრილი ენოქსაპარინის ნატრიუმი აქტივირებულ ნაწილობრივ თრომბოპლასტურ დროს (ანთდ), ანუ შედედების ხანგრძლივობას, უმნიშვნელოდ ცვლის და თრომბოციტების დაგროვებასა თუ მათთან ფიბრინოგენის დაკავშირების დონეზე ზეგავლენა, ფაქტობრივად, არ აქვს.

პლაზმაში IIა-ს საწინააღმდეგო აქტივობა ჰა-საზე დაახლოებით 10-ჯერ დაბალია. პირველ შემთხვევაში, კანქვეშ ხსნარის შეყვანით მაქსიმალური შედეგი 3-4 საათში მიიღწევა, მეორე შემთხვევაში კი — 3.5 საათში. ამავდროულად, კანქვეშ შეყვანის შემდეგ ნატრიუმის ენოქსაპარინის შეღწევადობა, რომელიც ანტი-ჰა აქტივობის მიხედვით იზომება, 100%-თან ახლოსაა.

ამ მარილის მეტაბოლიზება ღვიძლში მიმდინარეობს, რაც ორნაირად შეიძლება წარიმართოს: დესუფატირებისა და დეპოლიმერაზაციის რეაქციებით. რაც შეეხება სხეულიდან პრეპარატის გამოყოფას, მისი აქტიური ფრაგმენტები თირკმელების გავლით გამოიდევნება და შეყვანილი დოზის 10%-ს შეადგენს, ხოლო გამოყოფილი აქტიური და არააქტიური კომპონენტების რაოდენობა ჯამში დოზის დაახლოებით 40%-ია.

გასათვალისწინებელია, რომ შესაძლოა, ხანდაზმულ პაციენტებში თირკმლის ფუნქციის დაქვეითებიდან გამომდინარე, ზემოხსენებული კომპონენტების გამოდევნა შენელდეს. ამის მიუხედავად, უმნიშვნელო დაქვეითების შემთხვევაში პროფილაქტიკური თერაპიისას ეს დოზირებასა და ინიექციის რეჟიმზე გავლენას არ ახდენს. იგივე პრობლემა ენოქსაპარინის ნატრიუმის კლირენსს, ანუ გამოდევნის სიჩქარესაც, ამცირებს, მაგალითად თირკმლის უკმარისობისას. კლირენსი მცირდება სხეულის ჭარბი მასის მქონე ადამიანებშიც.

როდის ინიშნება ჰემოქსიპარინი  

ჰემოქსიპარინი ექიმის დანიშნულებითა და მის მიერ განსაზღვრული დოზებით შემდეგ შემთხვევაში გამოიყენება:

• ვენური თრომბოზისა და ემბოლიის პროფილაქტიკა (განსაკუთრებით ორთოპედიული და ზოგადქირურგიული ოპერაციებისას);
• ვენური თრომბოზისა და ემბოლიის პროფილაქტიკა მწვავე თერაპიული დაავადებების მქონე პაციენტებში, რომელთაც წოლითი რეჟიმი აქვთ (გულის მწვავე და ქრონიკული უკმარისობა, სუნთქვის მწვავე უკმარისობა. ასევე, რევმატული და ინფექციური დაავადებების მწვავე ფორმები ვენებში თრომბის წარმოქმნის რომელიმე რისკთან თანხვედრისას);
• ფილტვის არტერიის თრომბოემბოლია და ღრმა ვენების თრომბოზის მკურნალობა;
• ასპირინთან ერთად არასტაბილური სტენოკარდიისა და მიოკარდიუმის ინფარქტის (Q კბილის გარეშე) მკურნალობა;
• ექსტრაკორპორული მიმოქცევის სისტემაში ჰემოდიალიზის ჩატარებისას თრომბოზის განვითარების პროფილაქტიკა;
• მწვავე მიოკარდიუმის ინფარქტის მკურნალობა ST სეგმენტის აწევით.

როგორია ჰემოქსიპარინის უკუჩვენებები  

• ჰეპარინის ან მისი წარმოებულებისა (სხვა დაბალმოლეკულური ჰეპარინების ჩათვლით) და ენოქსაპარინის ნატრიუმის მიმართ მომატებული მგრძნობელობა;
• ძლიერი აქტიური სისხლდენა და სისხლდენის მაღალი რიკის მქონე მდგომარეობები/დაავადებები (მოსალოდნელი აბორტი, ტვინის ან აორტის ანევრიზმა, უკონტროლო სისხლდენა, ახლო წარსულში გადატანილი ჰემორაგიული ინსულტი, თრომბოციტოპენია);
• გულის მექანიკური სარქვლების მქონე ორსულ ქალებში ენოქსაპარინის ნატრიუმის გამოყენება რეკომენდებული არაა;
• 18 წელზე ნაკლები ასაკი.

სისხლდენის რისკის დროს სიფრთხილეა საჭირო, მაგალითად: ჰემოსტაზის დარღვევებისას, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადებისას, ახლო წარსულში გადატანილი იშემიური ინსულტისას, მძიმე არტერიული ჰიპერტენზიისას, დიაბეტური ან ჰემორაგიული რეტინოპათიისას, მძიმე შაქრიანი დიაბეტისას და სხვა.

ჰემოქსიპარინი ორსულებში  

ჰემოქსიპარინის გამოყენება ორსულობის დროს მხოლოდ იმ შემთხვევაშია დაშვებული, როცა  სარგებელი პოტენციურ ზიანს აღემატება. 

მისით მკურნალობის პერიოდში არ უნდა ჩატარდეს სპინალური და ეპიდურალური ანესთეზია, ხოლო ძუძუთი კვება უნდა შეწყდეს.

დაბოლოს, ჰემოქსიპარინის გაკეთება კუნთებში არ შეიძლება, არამედ ის კანქვეშ შეჰყავთ. დოზები და ინიექციების სიხშირე პაციენტის მდგომარეობაზეა დამოკიდებული, ამიტომ მკურნალობა ექიმმა უნდა დანიშნოს და ადამიანის ჯანმრთელობის პრობლემასთან დაკავშირებული საჭიროების მიხედვით განსაზღვროს.